به گزارش پایگاه خبری قرطاس و به نقل از ایسنا، جایزه نوبل شیمی ۲۰۲۲ به کارولین آر برتوزی (Carolyn R. Bertozzi)، استاد دانشگاه استنفورد آمریکا؛ مورتن ملدال (Morten Meldal)، استاد دانشگاه کپنهاگ دانمارک و کارل بری شارپلس، از مؤسسه تحقیقاتی اسکریپس آمریکا به پاس تلاش‌هایشان برای توسعه ساختار عملکردی شیمی (شیمی کلیک) و شیمی بیواورتوگونال (bioorthogonal chemistry) اهدا شد.
شیمی کلیک (Click chemistry) عبارتی است که برای نخستین بار توسط کارل بری شارپلس در سال ۲۰۰۱ برای واکنش‌های با راندمان بالا اختصاص داده شد. بری شارپلس در سال ۲۰۰۱ نیز برنده جایزه نوبل شیمی شده بود.
کارل بری شارپلس (Karl Barry Sharpless) شیمی‌دان آمریکایی و برنده جایزه نوبل ۲۰۲۲ است که در سال ۲۰۰۱ نیز برای کار درباره واکنش‌های اکسیداسیون فعال‌شده توسط کاتالیزهای کایرال به همراه ریوجی نویوری و ویلیام نولز موفق به دریافت جایزه نوبل در شیمی شده بود.
شارپلس در فیلادلفیا، پنسیلوانیا به دنیا آمد. او در ۱۹۶۳ تحصیلات خود را در کالج دارتموث آغاز نمود و در سال ۱۹۶۸ دکترای خود در رشته شیمی آلی را از دانشگاه استنفورد اخذ کرد. پس از آن او به تحقق در مقطع فوق دکترا در دانشگاه استنفورد (۱۹۶۸-۱۹۶۹) با جیمز پی کولمن ادامه داد و روی شیمی آلی فلزی کار می کرد. شارپلس سپس به دانشگاه هاروارد (۱۹۶۹-۱۹۷۰) رفت و در آزمایشگاه کنراد ای. بلاچ به مطالعه آنزیم شناسی پرداخت.
کارولین آر. برتوزی” (Carolyn Bertozzi) شیمی‌دان اهل ایالات متحده آمریکا است. شهرت او به خاطر فعالیت در زمینه شیمی بیواورتوگونال (Bioorthogonal Chemistry) است. کارولین برتوزی به دلیل اختراع روش‌هایی برای اصلاح شیمیایی مولکول‌ها در موجودات زنده و سلول‌ها بدون آسیب رساندن به آنها شناخته شده است.
برتوزی این واکنش‌ها را “شیمی بیواورتوگونال” نامگذاری کرده است. این واکنش‌ها می‌تواند به محققان در توسعه داروهای جدید کمک کند.کارولین برتوزی از دانشگاه استنفورد، که بیشتر دوران کاری درخشان خود را صرف ابداع روش‌هایی برای درک دسته‌ای گریزان اما مهم از مولکولهای پوشیده شده از قند کرده، یکی از این برندگان است. او از سال ۲۰۰۵ عضو آکادمی ملی علوم بوده است و اوایل سال جاری جایزه ولف را دریافت کرد.
مورتن پی ملدال (Morten Meldal) متولد ۱۹۵۴ در دانمارک است. ملدال، مدرک کارشناسی و دکترا خود در رشته مهندسی شیمی را از دانشگاه فنی دانمارک (DTU) اخذ کرد. موضوع دکترای وی، کار روی شیمی مصنوعی الیگوساکاریدها بود. وی درحال حاضر استاد شیمی دانشگاه کپنهاگ دانمارک است.
وی به تازگی یک روش رمزگذاری نوری را توسعه داده است و بر ادغام شیمی آلی و شیمی پپتید بر روی پشتیبانی جامد متمرکز شده است. او طیف وسیعی از روش‌های جدید را بر روی تولید یون‌های N-acyl iminium ابداع کرده است.
جایزه نوبل شیمی ۲۰۲۲ در مورد آسان کردن فرآیندهای دشوار است. بری شارپلس و مورتن ملدال نوبل شیمی ۲۰۲۲ را برای توسعه ساختار عملکردی شیمی ( شیمی کلیک) و کارولین برتوزی به دلیل آنکه شیمی کلیک را به بعد جدیدی رسانده و شروع به استفاده از آن در موجودات زنده کرده است، دریافت کردند.
شیمیدانان مدتهاست که تمایل به ساخت مولکولهای جدید دارند. در تحقیقات دارویی، این اغلب شامل بازآفرینی مصنوعی مولکولهای طبیعی با خواص دارویی است. این امر منجر به بسیاری از ساختارهای مولکولی تحسین برانگیز شده است، اما تولید آنها معمولاً زمان بر و بسیار پرهزینه است.
یوهان اکویست، رئیس کمیته نوبل شیمی می گوید: جایزه شیمی امسال به مسائل پیچیده‌ای نمی‌پردازد، در عوض با آنچه آسان و ساده است، کار می‌کند. مولکول های عملکردی را می توان حتی با در پیش گرفتن یک مسیر مستقیم ساخت.
شیمی کلیک و واکنش‌های بیواورتوگونال، شیمی را وارد عصر جدیدی کرده‌اند. این بزرگترین سود را برای بشریت به ارمغان می آورد.
