پروانه‌ای کوچک و نادر به نام «آتلس بلو» (Atlas blue butterfly) با دارا بودن بیشترین تعداد کروموزوم در میان تمام جانوران زمین، موفق به ثبت رکورد ژنتیکی شد.
به گزارش پایگاه خبری قرطاس، این پروانه که با نام علمی Polyommatus atlantica معروف است، مجموعاً 229 جفت کروموزوم دارد. رقمی بی‌سابقه که حدود ده برابر بیشتر از همتایان نزدیک آن، مانند پروانه آبی معمولی بریتانیا با تنها 24 کروموزوم، است.
پژوهشگران مؤسسه وِلم‌کام سانگر و مؤسسه زیست‌شناسی فرگشتی (IBE: CSIC-UPF) در بارسلونا، برای نخستین بار توانستند ژنوم کامل این گونه را توالی‌یابی کنند و در مطالعه‌ای که در مجله Current Biology منتشر شد، نشان دادند که افزایش شگفت‌انگیز تعداد کروموزوم‌ها از طریق تقسیم شدن کروموزوم‌ها (نه از طریق تکثیر) رخ داده است. این فرآیند در نقاطی از DNA که به‌صورت شل‌تر بسته‌بندی شده‌اند صورت گرفته و منجر به بسته‌بندی مجدد اطلاعات ژنتیکی در بخش‌های کوچک‌تر شده است.
در این مطالعه تخمین زده می‌شود که این تغییرات ژنومی در حدود سه میلیون سال گذشته رخ داده است (دوره‌ای کوتاه از دیدگاه تکاملی) و این در حالی است که عموماً چنین تغییرات شدیدی در کروموزوم‌ها مضر تلقی می‌شود، اما پروانه آتلس بلو نه‌تنها بقا داشته، بلکه به‌عنوان گونه‌ای موفق در ارتفاعات مراکش و شمال شرق الجزایر دوام آورده است.
اما امروزه این گونه منحصربه‌فرد به دلیل تغییرات آب‌وهوایی، تخریب جنگل‌های سدر و چرای بی‌رویه در معرض تهدید جدی قرار دارد.
دانشمندان معتقدند این کشف نه‌تنها به درک بهتر فرآیندهای تکاملی و تشکیل گونه‌های جدید کمک می‌کند، بلکه می‌تواند در تحقیقات سرطان نیز مؤثر باشد؛ زیرا تغییرات کروموزومی مشابهی در سلول‌های سرطانی انسان دیده می‌شود. بررسی نحوه مدیریت این تغییرات در پروانه آتلس بلو ممکن است راهی برای کنترل یا متوقف کردن این پدیده در سلول‌های سرطانی باز کند.
دکتر راجر ویلا، نویسنده ارشد این پژوهش، گفت: «تقسیم کروموزوم‌ها قبلاً در سایر گونه‌های پروانه‌ای دیده شده، اما هرگز به این اندازه گسترده نبوده است. این یافته فرصتی استثنایی برای بررسی دلایل و مزایای این پدیده فرگشتی است.»
همچنین دکتر چارلوت رایت، نویسنده اول مطالعه، اظهار داشت: «با توالی‌یابی این گونه شگفت‌انگیز، امکان بررسی دقیق نحوه تقسیم کروموزوم‌ها و تأثیر آن بر سازگاری و تکامل فراهم شده است. این دانش می‌تواند در حفاظت از گونه‌ها و حتی پیشرفت پزشکی نقش مهمی ایفا کند.»
محققان تأکید می‌کنند که این یافته نشان می‌دهد تنوع ژنتیکی طبیعت بسیار فراتر از آن چیزی است که می‌دانیم و مطالعه ژنوم این گونه‌ها نه‌تنها به حفظ زیست‌کره کمک می‌کند، بلکه ممکن است کلید درمان بیماری‌های پیچیده‌ای مانند سرطان را نیز در بر داشته باشد.
منبع: sciencedaily
محمدالحسن حمیدی
